Historia Lubartowa

Miasto założył w 1543 roku Piotr Firlej, wojewoda lubelski, właściciel Dąbrowicy, Janowca i Kocka. Od herbu Firlejów – Lewart - miasto zostało nazwane Lewartowem. Piotr zbudował kosciół i zamek. Rodzina Firlejów wniosła wielki wkład w rozwój miasta - sprowadziła rzemieślników i hodowców bydła z Holandii i Flandrii oraz założyła tu gimnazjum ariańskie (Firlejowie byli wtedy protestantami) słynne później na cały kraj.

Ten ośrodek protestantyzmu został zniszczony przez protestanckich Szwedów. Miasto pozostawało w żałosnym stanie aż do połowy XVIII wieku, kiedy to weszło w posiadanie rodziny Sanguszków - kolejnego możnego rodu, który mocno zapisał sie w dziejach miasta. Miasto zawdzięcza im obecną nazwę (od protoplasty rodu) jak i swoje zabytki, przede wszystkim imponującą magnacką rezydencję oraz dwa barokowe kościoły.

Jeden z nich, Kościół klasztorny kapucynów p.w. Św. Wawrzyńca, zapisał sie w historii jako miejsce heroicznej obrony przed Rosjanami w czasie powstania listopadowego. W murach przyległego do kościoła klasztoru i sąsiednich zabudowaniach, 10 maja 1831 roku kompania pod dowództwem kapitana Józefa Leśniowskiego broniła się przez siedem godzin przed czterema batalionami rosyjskimi i skapitulowała dopiero po wyczerpaniu amunicji i podpaleniu budynków przez Rosjan. Bohaterska postawa tych żółnierzy (a także pozostałych bojowników polskich walczących w innych miejscach Lubartowa) umożliwiła bezpieczny odwrót polskiego korpusu generala Chrzanowskiego za Wieprz.

W XIX wieku miasto powoli przekształcało się w ośrodek przemysłowy. W 1839 roku Henryk Łubieński założył tu pierwszą fabrykę (wytwórnię fajansu, która mieściła się w stajniach pałacowych), a w 1866 roku miasto zostało stolicą powiatu, Przed Pierwszą Wojną Światową działało tutaj siedem zakładów przemysłu spożywczego, a w okresie międzywojennym ruszyła huta szkła. Dopiero Druga Wojna Światowa zniszczyła miasto: z 7 tysięcy mieszkańców pozostało po wojnie zaledwie 4,5 tysiąca. Niemcy wymordowali prawie wszystkich lubartowskich Żydów. Za PRL-u w mieście bardzo znacznie rozbudowano przemysł i faktycznie powstało wtedy nowe miasto - w ciągu jednego pokolenia liczba ludności wzrosła czterokrotnie. Po upadku PRL-u padło też wiele lubartowskich zakładów przemysłowych. Pozycja miasta podniosła się nieco po powołaniu powiatu w 1999 roku, a zwiedzanie miasta stało się przyjemniejsze po oddaniu do użytku obwodnicy w 2003 roku.

Zainteresowani historią powinni odwiedzić Muzeum Ziemi Lubartowskiej.

Artykuły powiązane