Najciekawszą atrakcją miasta Chełm są podziemia kredowe - zabytek wyjątkowy w skali Europy. Podziemia są efektem pracy pokoleń mieszczan chełmskich, którzy wydobywali kredę wprost ze swoich piwnic, drążąc w ten sposób długie korytarze które z czasem utworzyły podziemny labirynt. Wydobycie i sprzedaż kredy było ważnym elementem gospodarki Chełma już od czasów średniowiecza i trwało do XIX wieku. Na początku XX wieku zostało zakazane z powodu groźby zawalenia się podziemnych korytarzy.  

Głównym ośrodkiem Polesia Chełmskiego jest położony przy drodze z Warszawy do Kijowa Chełm. To trzecie (do niedawna drugie) co do wielkości województwa Lubelskiego, ponad 60-tysięczne miasto,      a więc skupiające połowę ludności powiatu. Niegdyś niewielkie (liczące 30 tys. w okresie międzywojennym), za to wielonarodowościowe. Uroczo położone wśród Pagórów Chełmskich, u stóp jednego z nich - Góry Chełmskiej. Do tego położenia nawiązuje nawet sama nazwa - starosłowiańskie "cholm" – oznacza właśnie pagór, wzgórze.

Największe zgrupowanie ciekawych zabytków regionu to oczywiście Chełm, ale sporo zabytków znajdziemy też w terenie.

Kamienna wieża w Stołpiu, stojąca dziś tuż obok szosy z Chełma do Lublina (około 10 km od centrum Chełma) pochodzi jeszcze ze średniowiecza. Stoi ona na sztucznym, usypanym pagórku obok małego stawu zasilanego ze źródełka (z którego woda była uważana za leczniczą).

Jest to najstarszy budynek we wschodniej Polsce. Przez długie lata podawano czas budowy wieży na X wiek, ale, co może się wydać nieco dziwne, w miarę upływu czasu zabytek coraz bardziej młodniał. Ostatnie badania dendrologiczne przesunęły czas budowy na wiek XII, a moment częściowego zniszczenia wieży na koniec XIII wieku. Jej przeznaczenie (mieszkalne? sakralne? obronne?) do dziś nie zostało w pełni wyjaśnione.

Góra Katedralna ,wraz z wieloma swoimi zabytkami, mieści się w samym centrum Chełma. Obok katedry znajduje się niewielkie i płaskie, sztucznie usypane wzgórze o wysokości 7 do 17 metrów i powierzchni 40 na 60 metrów. To tzw. Wysoka Górka - pagórek skrywający relikty średniowiecznej rezydencji Daniela Romanowicza.

Na północnych przedmieściach Chełma, na podmokłych terenach dawnej wsi Bieławin, można obejrzeć resztki średniowiecznej wieży.

Do dziś nie ma pewności, kiedy i przez kogo została zbudowana wieża. Najwcześniejsza z możliwych to budowa wieży przez księcia Halicko-Włodzimierskiego Daniela Romanowicza, który w latach 30. i 40.  XII wieku zbudował monumentalną rezydęcję na Wysokiej Górce w Chełmie, a możliwe, że także wieżę w Stołpiu.

Historycy częściej przypisują ufundowanie bieławińskiej wieży księciu Jerzemu I, który władał  Księstwem Halicko-Włodzimierskim w latach 1301 – 1308. Niektórzy przesuwają czas budowy wieży na późniejszy okres – miałby ją zbudować dopiero Kazimierz Wielki.

Cerkiew św. Jana Teologa  w Chełmie to pochodzący z połowy XIX wieku murowany budynek, wzniesiony na planie krzyża, w stylu klasycystyczno-bizantyńsko-rosyjskim. Adres świątyni to ul. Sienkiewicza 1, ale zajmuje ona cały plac między ulicami  Młodowskiej, Kopernika i Sienkiewicza - plac który wytyczono właśnie pod budowę cerkwi. W związku z budową świątyni ulepszono stan sąsiednich ulic i w pewnym stopniu całej północnej części ówczesnego miasta.

Ziemia Hrubieszowska to kawałek Wołynia w Polsce – najbardziej wysunięty na wschód  region kraju (a Hrubieszów to najdalej na wschodzie położone miasto), złączony z Wołyniem wielokulturową historią z krwawym, tragicznym zakończeniem - tereny te w dużej części zajęła UPA, która została powstrzymana dopiero na rzece Huczwie.

Hrubieszów to liczące około 20 tysięcy mieszkańców miasto, stolica powiatu i regionu, najdalej na wschód wysunięte miasto Polski (18 km od przejścia granicznego z Ukrainą w Zosinie).

Gród istniał tu najprawdopodobniej już w czasie powstawania państwa polskiego, jako jeden z Grodów Czerwieńskich. Został przyłączony do Polski w 1366 roku, a magdeburskie prawa miejskie otrzymał w roku 1400.

Na Ziemi Hrubieszowskiej, zważywszy na jej burzliwą i często krwawą historię - a więc częściej czasy burzenia niż budowania, ocalało zaskakująco wiele ciekawych zabytków (aczkolwiek nie zawsze w dobrym stanie). Najwięcej z nich nagromadziło się w Hrubieszowie, ale w jego bliższych i dalszych okolicach też ich nie brakuje. Najciekawsze pod tym względem miejscowości  to przede wszystkim Gródek, Masłomęcz, i położony nieco dalej Kryłów.